Бүгінгі жаһандану дәуірінде әр халықтың өз бет-бейнесін, болмысын сақтап қалуы ең маңызды міндеттердің бірі. Сол болмысты сақтайтын ұғым – ұлттық код. Бұл сөз соңғы жылдары жиі айтылып жүргенімен, оның мәнін бәрі бірдей терең түсіне бермейді.
Ұлттық код – халықтың рухани және мәдени ДНҚ-сы. Яғни әр ұлттың өзін өзгеден ерекшелендіріп тұратын ішкі қасиеттер жиынтығы. Бұл – тіл, дін, дәстүр, әдет-ғұрып, өнер, тарих, ойлау жүйесі және өмір сүру салты сияқты рухани белгілердің бірлігі.
Қарапайым тілмен айтқанда, ұлттық код – кім екенімізді еске салып тұратын рухани айна. Егер адам өз тегін, мәдениетін, ана тілін білмесе – ол кім екенін жоғалтады. Сол сияқты ұлт өз кодынан айырылса, ұлт болудан қалады.
Қазақтың ұлттық коды қандай?
Қазақ халқының ұлттық коды ғасырлар бойы қалыптасты. Оның өзегінде имандылық, бауырмалдық, қонақжайлық, үлкенге құрмет, кішіге ізет, табиғатпен үйлесім сияқты құндылықтар бар.
Мысалы:
«Сәлем – сөздің анасы» деп амандасуды үлкен мәдениетке айналдырдық.
«Жеті атадан қыз алма» деп қан тазалығын сақтадық.
Үлкеннің батасын алу – ізеттіліктің белгісі.
«Отан – отбасынан басталады» деп отбасы мен ұрпақ тәрбиесін бірінші орынға қойдық.
Осының бәрі – ұлттық кодтың бөлшектері.
Дін мен дәстүр – ұлттық кодтың тірегі
Қазақтың ұлттық кодының ажырамас бөлігі – Ислам діні. Дін мен дәстүр бір-біріне қарсы емес, қайта бірін-бірі толықтырып келеді. Мысалы, сүндет той, неке қию, бата беру, зират басына бару – бәрі де шариғатқа сай рәсімдер.
Ислам бізге имандылықты, сабырды, әділдікті үйретсе, дәстүр сол қасиеттерді күнделікті өмірде ұстануға мүмкіндік береді. Сондықтан қазақтың ұлттық коды – дін мен дәстүрдің үйлесімі.
Ұлттық код не үшін қажет?
Бүгінгі таңда әлемде мәдениеттер араласып, тілдер ұмытылып, ұлттар ассимиляцияға ұшырап жатыр. Егер әр халық өз тамырын сақтамаса, бәрі бір-біріне ұқсап кетеді. Сол себепті ұлттық код – рухани иммунитет іспетті.
Ол бізге мыналарды береді:
- Өзгеден айырмашылығымызды айқындайды;
- Рухани тұрақтылық пен бірлікті сақтайды;
- Жастардың бойында ұлттық сана қалыптастырады;
- Тәуелсіздікті нығайтады, өйткені мәдени тәуелсіздік – ел еркіндігінің кепілі.
Кей адамдар «ұлттық болу – ескіге байлану» деп түсінеді. Бұл – қате пікір. Ұлттық код – артта қалушылық емес, керісінше тамырын сақтай отырып жаңғыру.
Қазақ жастары технология мен ғылымды меңгерсін, әлем тілдерін білсін, бірақ сол білімін өз ұлтының игілігіне пайдалануы керек. Яғни, ұлттық кодты ұмытпай, жаңа дәуір талабына сай өмір сүру – нағыз жаңғырудың көрінісі.
Ұлттық код – бұл рухани тұтастық пен ұлттың өмірлік тамыры. Ол жоғалса, ұлт әлсірейді; сақталса, мәңгі жасайды.
Сондықтан әр қазақ өз тілін құрметтеп, дәстүрін ұстанып, имандылықты өміріне сіңірсе – ұлттық кодымыз сақталады.
Бұл – ата-баба аманаты, келер ұрпақ алдындағы борышымыз.
Нұркен Мағриденұлы