Қазақ халқының бала тәрбиесі жөніндегі дәстүрлері терең тарихи тамырлармен байланысқан, әрі ғасырлар бойы қалыптасқан ұлттық құндылықтарға негізделген. Бала — ата-ананың, отбасының ғана емес, бүкіл қоғамның аманаты. Қазақтар бала тәрбиесіне үлкен мән беріп, оны ұлттың болашағы ретінде қарастырған.
**Шілдехана**
Бала дүниеге келген сәттен бастап, сәбиді жылы лебізбен, қуанышпен қабылдау дәстүрі бар. «Шілдехана» — жаңа туған сәбиге жасалатын алғашқы тойлардың бірі. Бұл мереке сәбидің дені сау болып өсуі, ұзақ ғұмыр кешуі үшін дұға жасау мақсатында ұйымдастырылады.
**Қырқынан шығару**
Сәбидің дүниеге келген алғашқы 40 күні қазақ халқы үшін ерекше мәнге ие. «Қырқынан шығару» рәсімі сол күндердің аяқталғанын білдіреді. Бала шомылдырылып, дұға оқылады, туыстар мен жақындар шақырылады. Бұл бала денінің саулығы мен рухының күшеюі үшін жасалатын ерекше салт.
**Ат қою**
Ата-ана жаңа туған балаға ат қоюды үлкен мән-маңызбен қарайды. Есім таңдау барысында оның мағынасы, тарихы ескеріліп, болашақта баланың тағдырына әсер етеді деп сенеді. Қазақтарда ат қою рәсімін көбіне үлкен, сыйлы адамдар немесе діни қызметкерлер атқарады. Ат қою кезінде ислам дінінің әсері де байқалады — ат қою дұғасымен қатар жүреді.
**Тұсау кесу**
Бала қаз-қаз басып, алғашқы қадамдарын жасаған кезде «Тұсау кесу» салты өткізіледі. Бұл салтта баланың аяғына ала жіп байланып, оны үлкен адам кеседі. Мұның мағынасы — баланың жолы ашылып, өмірде жамандыққа ұшырамай, тек жақсы, адал жолмен жүрсін деген ниет. Тұсау кесу тойына жақын туыстар мен достар шақырылады, баланың болашағына ақ тілектер айтылады.
**Сүндет той**
Ер баланы сүндетке отырғызу қазақ халқында маңызды діни және дәстүрлік рәсімдердің бірі болып саналады. Бұл іс-шараға үлкен мән беріліп, арнайы той ұйымдастырылады. Тойға жиналған қауым балаға бата беріп, сүндеттелген ұлдың дені сау болып өсуіне, батыл әрі жігерлі азамат болуына тілектер білдіреді.
**Бата**
Балаға жас кезінен бастап, үлкендерден бата алу маңызды саналады. Әсіресе той-томалақтарда, маңызды оқиғаларда, ұзақ жолға шыққанда немесе маңызды шешімдер қабылдағанда үлкендер бата береді. «Жақсы сөз – жарым ырыс» дейтін халқымыз батаның рухани күш береріне сенген.
**Тәрбиедегі әжелер мен аталардың рөлі**
Қазақ қоғамында әжелер мен аталар бала тәрбиесінде ерекше орын алады. Олар балалармен өмірлік тәжірибесімен бөлісіп, ұлттық құндылықтарды, салт-дәстүрлерді үйретеді. Әжелер немерелеріне ертегі айтып, халықтың тарихи жадын сақтауда маңызды рөл атқарады. Аталар немерелеріне еңбекке баулып, ер азаматтың міндеттерін үйретеді.
Қазақ халқының бала тәрбиесіне байланысты дәстүрлері рухани байлық пен адамгершілік қағидаттарына негізделген. Олардың барлығы баланы ұлттық мәдениет пен құндылықтарға сай етіп өсіруге бағытталған. Бұл дәстүрлер бүгінгі күнде де өзектілігін жоғалтпай, ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келеді.
Қазақ халқының бала тәрбиесіндегі дәстүрлерін ұстана отырып, қазіргі ұрпақтың бойында ұлттық рухты қалыптастыру — біздің басты міндетіміз.
Баян Жанұзақова, журналист
(Мақала Азаматтық бастамаларды қолдау орталығының тапсырысымен дайындалды)
