Әдемі болсаң көзге қаласың, жаман болсаң сөзге қаласың.
Екі аяқтыны көрге, төрт аяқтыны қазанға түсіреді деген.
Исламда көз тиюдің бар екені және оның адам өміріне ықпалы туралы түрлі түсініктер мен ғибратты хадистер кездеседі. Көз тию — бұл адам өзінің сөзсіз қызығушылығы мен ұнатуын басқалардың сәттілігіне немесе сұлулығына білдірген кезде олардың өміріне теріс әсер етуі мүмкін деп есептеледі. Ислам діні көз тиюді шындық деп мойындайды және оған қарсы арнайы қорғану тәсілдерін ұсынады. Бұл мақалада біз көз тиюдің мәні, оның Исламдағы орны, Құран мен хадистердегі келтірілген түсініктер, сондай-ақ көз тиюден қорғанудың амалдары туралы толықтай тоқталамыз.
Көз тию: құбылыс және оның әсері
Көз тию — адамның сыртқы көрінісіне, табысына, рухани немесе физикалық жағдайына қызығушылық танытып, оны «жаман көзбен» бағалауы нәтижесінде зиян келтіру. Бұл, көбінесе, біреудің сәттілігі мен байлығын көріп, оған ашық немесе жасырып қызғанышпен қараған жағдайда пайда болады. Көз тиюдің нәтижесінде адам ауыр дертке ұшырауы немесе өмірінде түрлі қиындықтар туындауы мүмкін.
Исламда көз тиюге қатысты ешқандай жалған сенімдер жоқ, бірақ Құран мен хадистерде мұның шын мәнінде бар құбылыс екендігі көрсетілген. Көз тию тек физикалық емес, рухани әсерге де алып келуі мүмкін.
Құранда көз тию туралы
Құранда көз тию туралы тікелей айтылмағанымен, кейбір аяттар бұл құбылысты байқауға мүмкіндік береді. Мысалы, Құранның «Әл-Фалақ» сүресінде былай делінген:
_»Көз тиюшілердің және қызғаныш білдірушілердің жамандығынан қорған.»* (Әл-Фалақ, 113:5)
Бұл аятта көз тиюдің шын мәнінде бар екенін және одан қорғанудың қажеттілігін ескертеді. Құранның басқа аяттары да адамның жақсылығына көз тиюдің зиянынан қорғау туралы біршама ақпарат береді.
Хадистерде көз тию
Пайғамбарымыз Мұхаммед (с.ғ.с.) көз тиюдің шындық екенін және оған қарсы қорғану амалдарын көптеген хадистерінде айтып кеткен. Мысалы:
- Пайғамбарымыздан (с.ғ.с.) келетін хадис:
«Көз тию — шындық, ол адамды қабірге де, түтінге де (жынға) апаруы мүмкін.» (Муслим)
Бұл хадисте көз тиюдің зиянды әсері өте нақты түрде көрсетілген. Пайғамбарымыз көз тиюдің адам өміріне тигізетін қауіпті салдарын ескертеді. - Тағы бір хадис:
«Егер бір нәрсеге мақтау айтсаңыз, ол нәрсе көз тиюге ұшырауы мүмкін. Сондықтан, көз тиюден қорғану үшін: ‘Мақтау Аллаға тән!’ дегенді айту керек.» (Әбу Дауд)
Бұл хадис адамның басқаларға көрінген жақсы қасиеттеріне немесе нәрселеріне мақтау айтқанда, оның көз тиюден сақтануы үшін қажетті дұғаларды айтуға шақырады. - Қосымша хадис:
«Егер сіздердің біреулеріңіздің көзі басқаның сыртқы түріне немесе байлығына қызықса, оны жаман көзден қорғану үшін ‘Машаллаһ!’ (Алланың қалауы бойынша) деп айту керек.» (Ибн Мәжәһ)
Бұл хадис көз тиюдің алдын алу үшін айтылатын дұғалардың маңызын атап өтеді.
Көз тиюден қорғану: исламдағы амалдар
Ислам көз тиюден қорғану үшін бірнеше тәсілдер ұсынады. Олар адамды рухани және физикалық зияннан сақтауға көмектеседі:
- Құран аяттарын оқу
Құранның бірнеше сүрелері мен аяттары көз тиюден қорғайды. Олардан ең маңыздысы «Әл-Фалақ» және «Ән-Нас» сүрелері. Бұл сүрелерде көз тию мен басқа да жаман әсерлерден Алланың қорғауын сұрайтын дұғалар бар. Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) осы сүрелерді оқуды және оларды қорғаушы құрал ретінде қолдануды үнемі ескерткен. - «Маъузуйн» дұғалары
Пайғамбарымыз (с.ғ.с.) әрдайым өзі және отбасылары үшін «Маъузуйн» дұғаларын оқыған. Бұл дұғалар Әл-Фалақ (113) және Ән-Нас (114) сүрелерінен тұрады. Әр адам осы дұғаларды оқып, көз тиюдің және жамандықтардың алдын ала алады. - Көз тиюге қарсы дұға
Исламда көз тиюден қорғану үшін арнайы дұғалар мен сөздер айтылады. Мысалы, біреуге жақсы сөз айтып, оған тілектер білдіргенде, оған:
«Машаллаһ!» (Алланың қалауы бойынша) немесе «Лә хаула уа лә қууата иллә билләһ!» (Аллаға сыйыну арқылы қуаттылық) деп айту — бұл жаман көзден қорғаудың бір амалы. - Зәйтүн майы мен басқа табиғи құралдар
Көз тиюден қорғану үшін Исламда зәйтүн майы мен басқа да табиғи емдік тәсілдер кеңінен қолданылады. Зәйтүн майы — ислам мәдениетінде өте жоғары бағаланып, оны күнделікті өмірде қолдану ұсынылады. Зәйтүн майының қасиеттері мен қолданылуы туралы хадистерде айтылған.
Қорытынды
Көз тию — Исламда шын мәнінде бар және адамға зиян келтіретін құбылыс ретінде қарастырылатын феномен. Құран мен хадистерде көз тиюдің нақты көрінісі мен оған қарсы қорғану тәсілдері кеңінен баяндалған. Мұсылмандарға көз тиюдің алдын алу үшін дұға оқу, Аллаға сыйыну және күнделікті өмірде сақтық шараларын қолдану ұсынылады. Исламдағы көз тию мәселесі бізге жақсылыққа көз тігу мен қызғаныштың зиянын түсінуге және оны жеңуге көмектеседі.
Қайрат Хайруллин, «Мәулімберген» мешітінің наиб имамы.